کد مطلب:48863 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

چگونه بايد از حقي كه از بين رفته دفاع كرد، به ويژه اگر حق به يتيم مربوط باشد; قرآن مجيد در اينباره چه ميفرمايد؟

ترديدي نيست كه دفاع از حق، به ويژه در موردي كه حق به يتيم مربوط باشد، لازم و واجب است. عقل و شرع هر دو بر اين موضوع حكم ميكنند. قرآن مجيد در موردي كه فردي مورد ظلم و ستم قرار گرفته، به او اجازه داده كه به طور آشكار، نداي مظلوميت خود را به گوش ديگران برساند، شايد به اين وسيله بتواند، ظلم را از خود برطرف نمايد و حق خود را بازستاند. قرآن در اينباره ميفرمايد: لآيُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوَّءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلآمَن ظُـلِم...;(نسأ،148) خداوند دوست ندارد با سخنان خود بديها را اظهار كند، مگر آن كسي كه مورد ستم واقع شده باشد خداوند شنوا و دانا است. از اين آيه استفاده ميشود افرادي كه مورد ستم واقع شدهاند، براي دفاع از خويش و گرفتن حق خود از ستمكار ميتوانند از او سرزنش كنند و ديگران را از ستمگريهاي وي آگاه نمايند; بنابراين، اسلام راضي نيست كه انسان ظالم را رها كرده در برابر او سكوت كند، بلكه به اندازة توان خود بايد سعي كند و حق خود را از او بگيرد.

در موردي كه حقّ يتيمي به وسيلة ظالمي از بين ميرود، وظيفة همة كساني كه از اين موضوع آگاه شدهاند اين است كه از حقّ يتيم دفاع كنند. اگر قاضي حكمي بر ضدّ يتيم صادر كرده و افرادي ميدانند كه امر بر قاضي مشتبه شده، وظيفه همة آنها است كه به نفع يتيم در دادگاه شهادت دهند و چنان چه قاضي ترتيب اثر نداد، بايد به مراجع بالاتر رجوع نمايد. علي7 در اينباره ميفرمايد: كونا للظالم خصماً و للمظلوم عوناً; هميشه دشمن ظالم و ياور مظلوم باشيد. قرآن مجيد نيز ميفرمايد: فَقَـَتِلُواْ الَّتِي تَبْغِي حَتَّيَ تَفِيَّءَ إِلَيََّ أَمْرِ اللَّه;(حجرات،9)با ظالمان پيكار كنيد تا به حكم خدا گردن نهند. قرآن مجيد به حق يتيم، عنايت و توجّه فراواني دارد و براي اين كه ديگران را از نزديك شدن به مال يتيم و خوردن آن باز دارد، تشبيه جالبي كرده ميفرمايد: إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَ َلَ الْيَتَـَمَيَ ظُـلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا;(نسأ،10) كساني كه اموال يتيمان را از روي ظلم و ستم ميخورند، تنها آتش ميخورند و به زودي به آتشسوزاني ميسوزند.

در اين آيه، تعبيرهاي شديدي دربارة كساني كه به ظلم و ستم، مال يتيمان را ميخورند، آمده است و نظير اين عبارتهاي تند در قرآن كريم كمتر ديده ميشود و اين نشانة عظمت و اهميت حفظ مال يتيم است. در جاهاي ديگر نيز قرآن كريم بر حفظ مال يتيمان تأكيد كرده. (اسرأ، 34) و خيانت در اموال آنها را ممنوع فرموده است; چنانكه آيه 2 سوره نسأ بر اين مطلب دلالت دارد. (همچنين در سوره انعام، آيه 152; انفال، 41 و...)(ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 3، ص 249 و 280 ـ 282.)

در پايان توجّه به اين نكته لازم است كه دفاع از حق در صورتي وظيفه شرعي و قانوني انسان است كه فرد، بر دفاع قدرت داشته باشد، امّا در آن جا كه ستمگر، به اندازهاي قوي است كه اگر در برابر او بايستد، ضرر بيشتري بر انسان وارد ميكند، در اين صورت تكليف از انسان برداشته ميشود، و بديهي است كه خداي منتقم از ظالم انتقام خواهد گرفت.